Tuvalet Eğitimi

Çocuklar tuvalet eğitimine değişik yaşlarda adapte olurlar. Bunun nedeni gelişimin temel ilkelerinden biridir; “ Her çocuk bireysel farklılıklar gösterir.”  Her çocuğun yürümeye başlama yaşı, diş çıkarma ayı, anne sütünü bırakma zamanı… farklıdır. Tuvalet alışkanlığı kazanma zamanı da çocuktan çocuğa farklılık gösterir. Hatta aynı evi aynı anne babayı paylaşsalar, aynı yaşam koşullarına sahip olsalar bile kardeşlerinde gelişimi farklı zamanlarda olabilir.

Psikanalitik teoriye göre çocuklar ( 1,5 – 3 ) yaş döneminde anal dönemde bulunurlar. Hırçınlıkların, kendini algılama, kabul ettirme çatışmalarının yoğun olduğu bu dönemde yanlış yöntemlerle tuvalet alışkanlığı kazandırılan çocuklarda ileriki yaşlarda inatçılık, cimrilik, titizlik gibi saplantılar gözlenebilmektedir. Çocukta kendini ifade edememeden, anne baba ilgi eksiğinden öfke krizleri olabilmekte.

Bu dönemde özelikle anne ile sağlıklı kurulan bağ önemlidir. Aksi durumlarda çocukta anal sadizm dediğimiz bu döneme özgü ve çocuğu diğer yaşlarında da etkisi altına alacak saplantılar oluşmaktadır. Çocuk anneyi cezalandırma davranışı içerisine de girebilecektir.

Anal dönem anne ve çocuk için zorlu bir dönemdir. Çocuk bir yandan kendini kavrarken diğer yandan kabul ettirme savaşı verecek, yürümeye başlamasıyla etrafı keşfetmeye çıkacak, engellemelerden hoşlanmayacak, dolap kapaklarını bir gün içerisinde defalarca açıp içindekileri boşaltacak ve annenin tüm bunlara izin vermesini bekleyecektir. Engellendiği durumlarda da şansını ne kadar kullanabileceğini test edecektir. Evde yaşayan herkesin neye hayır neye evet diyeceğini kavrayacak ve isteklerini yaptırmak için evet diyecek kişilerden yana seçme şansını kullanacaktır J  Çocuklar şaşırtacak kadar kolay öğrenir.

Tuvalet alışkanlığının yürüme, konuşma, keşfetme, kendini ispat etme gibi yoğun ve bir o kadarda sancılı döneme denk gelmesi, burada yapılacak hatanın ileriki yaşları etkilemesi bu davranışı kazandırmaya özellikle dikkat edilmesini gerektirir.

Tuvalet alışkanlığı kazandırmada esas olan sizin değil çocuğun hazır olmasıdır. Çocuğu alıştırmak annelere yaz aylarında daha kolay geldiği için zamanından önce ya da sonra çocuk zorlanabiliyor. Giysilerin kat kat olmaması, hafif, kolay çıkarılabilir olması, üşütme hasta olma riskinin az olması yaz aylarında tuvalet alışkanlığı için cazip seçenekler olsa da asıl olan çocuğun hazır olmasıdır.

Çocuğun hazır olduğu nereden anlaşılır ?

Tuvalet alışkanlığı için çocuğun iki yönden hazır olması şarttır. Fiziksel olarak, ruhsal olarak. İkisinden biri eksik olursa alışkanlığı kazandırmaya çalışılmamalıdır. Aksi halde çocuğa geri dönüşü çok zor olan pek çok sorun yüklenmiş olur.

Kazandırılma süreci en zor ve riskli olan alışkanlıklardan biridir tuvalet alışkanlığı. Bu nedenle bilinçli ve dikkatli davranılması gerekir. Ne zamanı geçirilmeli ne de erken davranılmalıdır.

Çocuğun alışkanlığı kazanabilmesi için idrar kaslarını kontrol etmeyi öğrenmiş olması gerekir. Kaslar yürümeyi takiben, ortalama ( 1,5 – 2,5 ) yaş aralığında hazır hale gelir ki bu da “Her çocuk bireysel farklılık gösterir” ilkesi kapsamındadır. Bu da bize gösterir ki biz istesekte istemesekte çocuk fiziksel, psiko- motor hazırlığını tamamlamadan tuvalet alışkanlığını kazandıramayız.

Çocuğun psikolojik olarak ta hazırlanması gerekir. Bazı çocuklar dışkılarını vermek istemezler, kendilerinden bir parça olarak görebildikleri dışkılarının tuvalet boşluğunda kaybolup gitmelerini görmek canlarını sıkabilir.En başından beri alıştıkları gibi bezlerine yapmayı tercih edebilirler. Bez bağlatmayıp sadece kakası geldiğinde bezini bağlatan, kakasını bezine yapmayı tercih eden çocuklar var. Bu bir hazır olma ve alışma sürecidir.

Eğer çocuk dışkısının geldiğini size belli ediyorsa,

–      Masaların altına, kapıların arkasına gidip yapıyorsa,

–      Yaptığı zaman rahatsızlık duyup bezinin değiştirilmesini istiyorsa,

–      Tuvaleti geldiği zaman ya da yapmak üzereyken söylüyorsa,

–      Tuvalette sizi izlemek istiyor ve orada vakit geçirmeye meraklıysa ( Banyo gereçleri, çöp kovası, makyaj malzemeleri, dolaplar bu meraka dahil değildir. ),

–      Çiş, kaka… gibi konuyla ilgili kullandığınız kelimelere ilgisi varsa çocuğun tuvalet alışkanlığı kazanması denenebilir.

Denemelerde ısrarcı olmaktan kaçınılmalıdır. Çocuk hazır gibi gözükse de bir anda adapte olamayabilir. Zaman tanınmalı ancak olay yap boza da dönüştürülmemelidir.

Gündüz kontrolleri geceden önce, kaka kontrolleri idrardan önce olabilmekte. Hepsinin aynı anda olmasını beklememek gerekir. Çocuk 3 yaşından sonra gündüzleri ya da  5,5 yaşından sonra geceleri altına yapmaya devam ediyorsa önce bir çocuk doktoruna ya da üroloğa gidilip organik bir problem var mı diye araştırılmalı yoksa da bir pedogağa, çocuk psikoloğuna başvurulmalıdır. Tuvalet alışkanlığı kazandırmadan evvelde nasıl bir yol izlemek gerektiği ile ilgili danışılması faydalı olacaktır.

Çocuk zorlanırsa ne olur ?

Kaslarını kontrol edemeyen çocuk idrarı geldiğini yaparken fark edebilir. Kas kontrolünü kazanamamış çocuğa verilen tuvalet eğitiminde çocuk istenileni elinde olmayan sebeplerden yerine getiremeyecek ve suçluluk, başarısızlık duygularını yaşayacaktır. Bu riskli olan bir gelişim dönemine denk geldiği için kişilik gelişimi olumsuz etkilenecek geriye dönüşü çok zor olan bazı noktalarda hiç olmayan sorunlara yol açacaktır.

Tuvalet alışkanlığı kazandırmada zorlanan çocukların olumsuz sonuçları ile ilgili pek çok araştırma vardır. Psikolojik olarak hazır olmayan çocuğun zorlanması tuvaletten korkmasına dolayısıyla alışkanlığı edindirme sürecinin uzamasına, anne baba ile ilişkinin bozulmasına, ileride elindekileri bırakmada, paylaşmada zorlanan, tutucu, cimri, inatçı… kişilikler olabilmektedirler.